Tuesday, January 26, 2010

Itaat.

- Bugun asistanligini yaptigim Psikoloji'ye giris dersinde klasik bir Sosyal Psikoloji deneyi olan Milgram Deneyi'nin gercek goruntulerini ilk kez izledim. Deneyi universitedeyken (bir cok kez) ogrenmistim. Ama bugun goruntuleri izleyince itaatin ne denemk oldugu hakkinda biraz daha dusunmem gerektigini anladim.

- 1961'de Yale Universitesi Psikoloji Profesoru Stanley Milgram insan itaatinin sinirlarini belirleyecek bir deney baslatir. Deneyde (resimde goruldugu gibi) deneyci (E) ve denek (T) bir odada otururlar ve obur odada bir baska kisi oturmaktadir (isbirlikci, L). Denek bu kisiyi gorememekte ve deneyciyle isbirligi yaptigini da bilmemektedir. Denek'in gorevi bu kisiye diger odadan sorular sormak ve her yanlis cevabi icin bu kisiye 15 volttan baslayarak ve her yanlis cevapta 15 volt daha arttirarak elektrik soku vermektir. Tabi denek bilmese de iceride cevaplari veren kisi aslinda elektrik soku almamaktadir. Yinede isbirlikci her elektrik sokunda feryat figan bagirir, odadan cikarilmasi icin yalvarir, fakat deneyci denek ne zaman deneyden ayrilmak istese butun sorumlulugu deneycinin yuklendigini belirtir ve devam etmesini ister.

- Deneyin sonucu gercekten acidir. Deneklerden yuzde 65'i icerideki kisinin aci cigliklarina ve yalvarislarina ragmen elektrik sokunu insan icin olumcul oldugunu bildikleri 450 volta kadar cikarirlar. Bu Milgram'a gore Yahudi soykirimi gibi insanlik disi bir cok felakete yol acan insan dogasinin bir parcasidir: Kisi sorumlulugu alan baskasi oldugunda, yani yaptigi seyden sorumluluk duymadiginda en korkunc suclari isleyebilir.

- Iste bu rasyonel dusunce disi ve vahsi parcamiz toplumlarin cinnet hallerini acikliyor. Emirleri baskasindan aldigi zaman en normal insan bile en insanlik disi suclari isleyebiliyor. Itaat etmek dogasi geregi bizim sorumluluklardan kacis noktamiz. Politik ya da dincel liderler yine bu gorevleri goruyorlar.

- Kisa kesiyorum... Anafikrim su itaat kesinlikle surekli olarak monitor edilmesi (izlenmesi ya da kontrol altinda tutulmasi) gereken bir olgudur. Birinin (bir seyin) dedigini sadece bulundugu konum nedeniyle kabul etmeyi reddetmemiz ve denilen herseyi (ama herseyi) sorgulamamiz demokratik, rasyonel ve humanist insanin bir parcasidir! diye dusunuyorum.

6 comments:

  1. ben bu deneyi yıllar önce sosyal psikoloji dersinde görmüştüm ama biraz abartılmış olduğunu düşünüp üstünde fazla durmamıştım... bazı şeyleri senden duyunca daha mı inandırıcı oluyor ne? :))) şu an okuyunca tüyler ürpertici geldi... anafikrine kesinlikle katılıyor, destekliyor ve seni koskocaman öpüyorum...

    ReplyDelete
  2. derste çocuklara anlatıp korkutuyorum onları:) sorgulamazsanız işte böyle olursunuz diyorum. nasıy ama çok yaratıcıyım di mi:))

    ReplyDelete
  3. ya oğlum sen benle dalgamı geçiyorsun meral ablan yanımda oldummu açılıyor yazıyorum o yanımda olmadınmı açılmıyor açılllll uleeennn

    ReplyDelete
  4. yazmissin iste.... ahahah ulenn diyince acilmis :)

    ReplyDelete
  5. Sevgili oğlum 1961 yıllarında herşey gizliydi onun için bilim adamları böyle bir deneye gerek duymuşlar şimdi koy kamerayı işkence yapılan yerlere alsana deney sonucu hemde canlı hem görerek hemde tüm acısıyla gerçek

    Hasbalkader yakalananların mahkemelerde söyledikleride herhalde deneyin sonuç raporu olur

    ReplyDelete