Monday, January 11, 2010

Avrupa-Turkiye

-Sonunda bu konuya gelecegimi cok iyi biliyordum. Bugun Banu yabanci forumlarda Turkiye ile ilgili insanlarin goruslerini okurken tabi ki cok rencide edici seyler yazildigini gorduk. Pek sasirdik diyemecegim tabi.

Yorumlardan biri ozellikle ilgincti. Forumda yazanlardan biri Turkleri "Avrupa ozentileri" olarak notelendiriyordu. Oncelikle "yok canim ne alakasi var" ya da "Avrupali olmak kim istiyor ki?" gibi tepkiler verdik ama biraz dusununce aslinda bu ithami curutecekte pek bir kanit bulamadik. (Bundan sonra birinci tekile donuyorum).

Kisisel fikrim (cok tartismali olarak), bu kaninin dogru oldugu yonunde. Soyle ki, Turk kulturu dedigimiz seyin tam bir mozaik hatta mozaikten cok bir kolaj oldugunu dusunuyorum. Orta Asya'dan Iran-Arap-Islam kulturuyle etkilesim ve Selcuklu'ya daha sonra Balkanlarin fethiyle gururlu bir Dogu-Bati etkilesimine, Turk kulturu diyebilecegimiz sey aslinda Arap ya da Japon kulturunden cok Amerikan kulturune daha yakin. Bir baska deyisle, cok ulusluluk, cok kulturluluk ve hatta cok dinlilik, aslinda bu kolajin parcalari. Bu ozellikleri Turk kulturunu alcaltmiyor aksine daha renkli ve ilginc kiliyor.

Avrupali ise kendi kulturunu Latin (-Antik Yunan) uygarliginin bir devami olarak goruyor ve (bence) ozellikle Hristiyan olarak tanimliyor. Hatta daha da ileri gidip Katolik-Protestan olarak tanimlayabiliriz (Ortodokslari ikinci sinif Avrupali sayarak). Avrupa kulturu de elbette homojen degil, bir cok farkliligi icinde barindiriyor. Ama bu kulturu bir arada tutan ana parca Haclilik. Yani Islam-karsitligi ve yine Hristiyanlik... Avrupa kendi icinde yuzyillarca savasmis bile olsa onlari tek bir baslik altina koyan sey, Islam istilasina karsi birlikte verdikleri mucadele. Bu tehlikeyle, ilk once Ispanyada Emevi istilasi sirasinda, daha sonra ise Osmanlinin Balkanlar ve Orta Avrupa'yi istalasi sirasinda karsi karsiya kaldilar. Demek ki bir seyi oncelikle acik yureklilikle ortaya koymak gerek: Kendimizi biz ne kadar Avrupali gormek istersek isteyelim, Avrupali bizi hala bir istilanin, bir tehlikenin parcasi olarak kollektif hafizalarinda tutuyor.

Osmanli yuzunu (zoraki olarak) Avrupa'ya donmek zorunda kaldigi zaman coktan 19. yuzyila ve neredeyse imparatorlugun sonuna gelinmisti bile (Osmanli'nin nasil Islam'in reformu ve aydinlanmaya engel oldugu ve Islam kulturunun bugununu hazirladigi konusunda Tarik Ali'nin "The Clash of Fundamentalism" kitabini oneririm). Osmanli'nin buyuk Islam kulturunden kendine Turk alt kulturunu yaratmaya baslamasi da (Turk alt-kulturu yorumu tamamen bana ait) yine bu donemlere rastgelir. Daha sonralari, Ataturk ile ummetten, (gorunuste) Avrupali bir Turk irki dunyaya geldi ve son cumhuriyetin 80 senesini bunu kanitlamaya harcadik.

-Yukaridaki tum giris gevezeliginin nedenine gelecek olursak; Turk kulturu, Avrupa ile kaynasmisligina, yuzunu -dogusunu tamamen- unutacak kadar batiya cevirmesine karsin, "Avrupali-Turk" oksimoronunu (ya da paradoksunu) yenemedi. Buna oksimoron dememin nedeni, tam da yukarida belirttigim gibi, Avrupali kimliginin Turk-Islam karsitligini (yani Hacliligi) temeline yerlestirmis olmasi. Iste bu bizi "Avrupa ozentisi" yapiyor, olmadigimiz biri gibi gorunmeye calismak.

- Aslinda hersey bizim birseyi yanlis anlamamizdan kaynaklaniyor. Biz Avrupali olmak degil, modern, sekuler, ve demokrat olmak istiyoruz; tipki Avrupalilar gibi. Sahsi fikrim, bunu Dogulu olarak yapmanin cok daha onemli oldugu. Onemli cunku, bizim cografyamizi ve Avrupalilardan daha cok bizim insanimiz olan Orta Dogu halklarini ozgurlestirebilecek yegane dusunce biciminin bu olduguna inaniyorum.

- Dediklerimi, Avrupayi ve onun Hristiyan adetlerini birakalim, Islam ve dogunun malesef bir turlu aydinlanamamis kulturune donelim seklinde algilamak da mumkun. Benim demek istedigim kesinlikle bu degil. Islam kulturu dedigim seyin aslinda, dinin kendisinden daha genis bir anlama sahip oldugunu ve orta doguda musluman olmayan insanlari bile kapsadigini dusundugumu belirtmek isterim.

- Yeteri kadar yanlis anlamaya meydan verdigime gore bugunde gonul rahatligiyla uyuyabilirim.



3 comments:

  1. Herkes Avrupalı olmayı senin anladığın gibi anlamıyor işte... Sorun da buradan kaynaklanıyor zaten. Biz batının yoz (daha doğrusu bizim kültürümüze ters) taraflarını iyi taraflarından daha fazla benimsemiş bir milletiz ne yazık ki...

    ReplyDelete
  2. Oyle, degil mi? Demokrasi namina hicbirseyi bir turlu benimseyemiyoruz ama Avrupalilar gibi eglenmeye gelince bizden iyisi yok :)

    ReplyDelete
  3. Güneşim bence de doğuyla batı arasında öyle bir sıkışmışız ki, ne doğulu ne batılı olamıyoruz.. Doğulu olmak istemiyoruz çünkü onları geri kalmış, yobaz, bağnaz olarak görüyoruz ve onlardan biraz da ürküyoruz o nedenle de batıya özeniyoruz, bir kurtuluş gibi görüyoruz Avrupalı olmayı ama o da olamıyor çünkü müslümanız herşeyden önce.. Doğulu köklerimizden de kopamıyoruz ama diğer doğu halklarıyla karşılaştırılırsak (belli bir kesimimiz) daha modern ve aydın olduğumuzu düşünüyoruz.. aman be oğlum çok derin konular bunlar, bir gün uzun uzun konuşalım geldiğinde...

    ReplyDelete